3.TEMA: HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİMİZ
Hak, Özgürlük Ve Sorumluluk
HAK: Hak, bir özgürlüğün sağlanması için kişiye anayasa ve kanunlar ile tanınmış yetkilerdir. Eğitim hakkı, yaşama hakkı, oyun oynama hakkı vb.
ÖZGÜRLÜK: Her türlü dış etkiden bağımsız olarak kişinin kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumudur. Seyahat özgürlüğü, yerleşme özgürlüğü, haberleşme özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, basın özgürlüğü gibi çeşitli özgürlüklerden söz edilebilmektir.
SORUMLULUK: Sorumluluk, kişinin kendine ve başkalarına karşı yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesi zorunluluğudur. Örneğin öğrencilerin dersi dinleme, okul araç-gereçlerini düzenli kullanma, başkalarının hakkına saygı duyma, yaşadığı çevreyi temiz tutma vb. sorumlulukları vardır.
İnsan Hak Ve Özgürlükleri
İnsanların ırklarının, dinlerinin, dillerinin, siyasi düşüncelerinin, görüşlerinin, yaşadığı yerlerin farklı olması sahip oldukları temel hakların herhangi birini kullanmasına engel değildir. Çünkü insan hakları başkaları tarafından verilmiş olmayıp, insanların doğuştan sahip olduğu haklardır.
KİŞİSEL HAK VE HÜRRİYETLER
Kişi Dokunulmazlığı
Bu hak insanın can güvenliği ve yaşama hakkını güvence altına alır. Bu hak gereği, kişinin maddi ve manevi varlığı koruma altındadır; hiç kimseye işkence edilemez; insan onuruyla bağdaşmayan bir ceza ya da muamelede bulunulamaz.
Kişi Hürriyeti ve Güvenliği
Hür ve güvenli yaşama temel haklar arasındadır. Hiç kimse kanuni bir neden olmaksızın tutuklanmaz; kimse kanunda belirtilen yakalama ve tutuklama halleri dışında hürriyetinden yoksun bırakılamaz.
Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması
Özel hayat, kişinin kendine özgü ve yalnızca kendisinin bileceği ayrıntılara sahip olan hayatıdır. Herkes özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Anayasa bu hakkı vatandaşlara tanımıştır.
Konut Dokunulmazlığı
Kanunla yetkili kılınan mercinin emri olmadıkça kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz, buradaki eşyaya el konulamaz.
Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü
Anayasaya göre herkes yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahiptir. Suç işlenmesini önleme, düzenli kentleşmeyi gerçekleştirme durumlarında yerleşme ve seyahat hürriyeti sınırlanabilir.
Din ve Vicdan Özgürlüğü
Vicdan, inanç ve kanaat hürriyeti anayasal güvence altındadır. Kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inancını açıklanmaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz.
Düşünce ve Kanaat Özgürlüğü
Anayasada düşünce ve kanaat hürriyetini diğer hürriyetlerin de bir güvencesi saymakta, güvence altına almaktadır. Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun, kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.
SOSYAL ve EKONOMİK HAKLAR
Eğitim ve Öğretim Hakkı
İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır. Milli Eğitim Temel Kanunu’nda, “temel eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar.” denilmiştir. Anayasada da, “kimse eğitim ve öğrenim hakkında yoksun bırakılamaz.” denilmektedir.
Çalışma Hakkı ve Dinlenme Hakkı
Anayasaya göre çalışma herkesin hakkıdır. Devlet, çalışanların yaşam düzeylerini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam oluşturmak için gerekli tedbirleri alır.
Hak Ve Özgürlüklerin İhlali
Bazen sorunları uzlaşma ile çözemezsek çözümü hukukta ararız. Yargı uyuşmazlıkları adaletle çözmelidir. Adaletin sağlanması için yargının bağımsız olması gerekir.
Hukukun Üstünlüğü
Hukukun üstünlüğü devletin tüm organları üzerinde hukukun mutlak bir egemenliye sahip olmasıdır Hukukun üstünlüğü ilkesi hukuk devletinin ve demokrasinin vazgeçilmez koşuludur burada temel kural adaleti gerçekleştirmektedir.
Hukukun üstünlüğü sağlanabilmesi için Temel haklar anayasada değişmez biçimde yer almalıdır. Yasalar ana yasaya uygun olmalıdır.
Yasaların anayasaya uygunluğu denetleyen bağımsız bir yargı kuruluşu(anayasa mahkemesi gibi) bulunmalıdır
Siyasal iktidar insan hak ve özgürlüklerine dayanan temel hukuk ilkelerine bağlı kalmalıdır.
Mahkeme kararlarına karşı kişilerin üst mahkemeye başvurarak kararlarının yeniden incelenmesini isteme hakkı olmalıdır.
Hak, Özgürlük Ve Sorumluluk
HAK: Hak, bir özgürlüğün sağlanması için kişiye anayasa ve kanunlar ile tanınmış yetkilerdir. Eğitim hakkı, yaşama hakkı, oyun oynama hakkı vb.
ÖZGÜRLÜK: Her türlü dış etkiden bağımsız olarak kişinin kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumudur. Seyahat özgürlüğü, yerleşme özgürlüğü, haberleşme özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, basın özgürlüğü gibi çeşitli özgürlüklerden söz edilebilmektir.
SORUMLULUK: Sorumluluk, kişinin kendine ve başkalarına karşı yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesi zorunluluğudur. Örneğin öğrencilerin dersi dinleme, okul araç-gereçlerini düzenli kullanma, başkalarının hakkına saygı duyma, yaşadığı çevreyi temiz tutma vb. sorumlulukları vardır.
İnsan Hak Ve Özgürlükleri
İnsanların ırklarının, dinlerinin, dillerinin, siyasi düşüncelerinin, görüşlerinin, yaşadığı yerlerin farklı olması sahip oldukları temel hakların herhangi birini kullanmasına engel değildir. Çünkü insan hakları başkaları tarafından verilmiş olmayıp, insanların doğuştan sahip olduğu haklardır.
KİŞİSEL HAK VE HÜRRİYETLER
Kişi Dokunulmazlığı
Bu hak insanın can güvenliği ve yaşama hakkını güvence altına alır. Bu hak gereği, kişinin maddi ve manevi varlığı koruma altındadır; hiç kimseye işkence edilemez; insan onuruyla bağdaşmayan bir ceza ya da muamelede bulunulamaz.
Kişi Hürriyeti ve Güvenliği
Hür ve güvenli yaşama temel haklar arasındadır. Hiç kimse kanuni bir neden olmaksızın tutuklanmaz; kimse kanunda belirtilen yakalama ve tutuklama halleri dışında hürriyetinden yoksun bırakılamaz.
Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması
Özel hayat, kişinin kendine özgü ve yalnızca kendisinin bileceği ayrıntılara sahip olan hayatıdır. Herkes özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Anayasa bu hakkı vatandaşlara tanımıştır.
Konut Dokunulmazlığı
Kanunla yetkili kılınan mercinin emri olmadıkça kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz, buradaki eşyaya el konulamaz.
Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü
Anayasaya göre herkes yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahiptir. Suç işlenmesini önleme, düzenli kentleşmeyi gerçekleştirme durumlarında yerleşme ve seyahat hürriyeti sınırlanabilir.
Din ve Vicdan Özgürlüğü
Vicdan, inanç ve kanaat hürriyeti anayasal güvence altındadır. Kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inancını açıklanmaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz.
Düşünce ve Kanaat Özgürlüğü
Anayasada düşünce ve kanaat hürriyetini diğer hürriyetlerin de bir güvencesi saymakta, güvence altına almaktadır. Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun, kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.
SOSYAL ve EKONOMİK HAKLAR
Eğitim ve Öğretim Hakkı
İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır. Milli Eğitim Temel Kanunu’nda, “temel eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar.” denilmiştir. Anayasada da, “kimse eğitim ve öğrenim hakkında yoksun bırakılamaz.” denilmektedir.
Çalışma Hakkı ve Dinlenme Hakkı
Anayasaya göre çalışma herkesin hakkıdır. Devlet, çalışanların yaşam düzeylerini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam oluşturmak için gerekli tedbirleri alır.
Hak Ve Özgürlüklerin İhlali
Bazen sorunları uzlaşma ile çözemezsek çözümü hukukta ararız. Yargı uyuşmazlıkları adaletle çözmelidir. Adaletin sağlanması için yargının bağımsız olması gerekir.
Hukukun Üstünlüğü
Hukukun üstünlüğü devletin tüm organları üzerinde hukukun mutlak bir egemenliye sahip olmasıdır Hukukun üstünlüğü ilkesi hukuk devletinin ve demokrasinin vazgeçilmez koşuludur burada temel kural adaleti gerçekleştirmektedir.
Hukukun üstünlüğü sağlanabilmesi için Temel haklar anayasada değişmez biçimde yer almalıdır. Yasalar ana yasaya uygun olmalıdır.
Yasaların anayasaya uygunluğu denetleyen bağımsız bir yargı kuruluşu(anayasa mahkemesi gibi) bulunmalıdır
Siyasal iktidar insan hak ve özgürlüklerine dayanan temel hukuk ilkelerine bağlı kalmalıdır.
Mahkeme kararlarına karşı kişilerin üst mahkemeye başvurarak kararlarının yeniden incelenmesini isteme hakkı olmalıdır.